Kult czaszek

Kult czaszek – forma kultu religijnego polegająca na oddawaniu czci czaszkom ludzkim bądź zwierzęcym.

Rodowód

Jak wskazują wykopaliska archeologiczne kult ten może mieć początek w epoce środkowego paleolitu. Znaleziska z Krapinie, Ngandong i Monte Circeo sugerują, że kult ten mógł się wiązać z kanibalizmem. Na ślady tego kultu natrafiono także w późnopaleolitycznych stanowiskach w Offnet i Placard, co może wskazywać na jego kontynuację w późnym paleolicie^[1]. W końcowym paleolicie pojawił się kult czaszek zwierzęcych, zwłaszcza niedźwiedzich. Kult ten mógł mieć związek z magią łowiecką lub z kultem Pan Zwierzyny. Obecność kultu czaszek stwierdzono także w neolitycznych osadach na Bliskim Wschodzie jak np. Tell Ramad, Jerycho^[2]. Wiązał się on zapewne z kultem przodków lub zmarłych, na co wskazują znalezione czaszki pod podłogami domostw. W Egipcie predynastycznym na istnienie wskazuje zwyczaj preparowania ludzkich głów, praktykowany do czasu V dynastii. Potwierdza to cytat z Księgi umarłych: „Jestem Księciem... synem księcia ... któremu głowa została zwrócona po uprzednim odcięciu”^[3]. Występował także u Celtów, na co wskazują antyczni autorzy pisząc o ich zwyczaju obcinania głów zabitych wrogów i późniejszego preparowania.

Charakterystyka

Według Eliedego kult czaszek mógł się wiązać z wiarą ówczesnych ludzi w możliwość zdobycia władzy nad duszą zmarłego po spożyciu mózgu ofiary, który według ich miał być siedzibą duszy. To przekonanie z kolei uczyniło z czaszki obiekt kultu^[4].

Łowcy głów

Osobny artykuł: łowcy głów.

Wiara w moc ludzkiej czaszki była zapewne przyczyną powstania tzw. polowań na głowy. Zjawisko to wiąże się z łowcami głów i występuje na licznych kontynentach, np. u licznych plemion papuaskich na Nowej Gwinei, u Dajaków na Borneo, na Filipinach u Ifuguaowów, u Indian Witoto, Munduruku czy Jiwaro w Ameryce Południowej. Kult ten często łączy się z kanibalizmem. Jak pisze Frazer łowca głów stawał się czysty po dokonaniu obrzędów oczyszczających^[5].

Przypisy

↑ zob. James. E.O., Starożytni bogowie, s. 48–49.
↑ zob. Mircea Eliade, Historia, s. 32.
↑ zob. Budge E.A.W., The Egyptian Book of Death. Papyrus of Ani, rozdział XLIII.
↑ zob. Eliade, op. cit. s. 25.
↑ zob. Frazer, Złota gałąź, PIW, Warszawa, 1968 s. 196–197.

Bibliografia

James George Frazer: Złota gałąź. Warszawa: PIW, 1969.
Edwin Oliver James: Starożytni bogowie. Historia rozwoju i rozpowszechniania się religii starożytnych na Bliskim Wschodzie i w basenie śródziemnomorskim. Warszawa: PWN, 1970.
Kaj Birket-Smith: Ścieżki kultury. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1974.
Michell Brezillon: Encyklopedia kultur pradziejowych. Warszawa: WAiF, 1981.
Mircea Eliade: Historia wierzeń i idei religijnych. T. 1–3. Warszawa: PAX, 1988–1995.

[1] zob. James. E.O., Starożytni bogowie, s. 48–49.

[2] zob. Mircea Eliade, Historia, s. 32.

[3] zob. Budge E.A.W., The Egyptian Book of Death. Papyrus of Ani, rozdział XLIII.

[4] zob. Eliade, op. cit. s. 25.

[5] zob. Frazer, Złota gałąź, PIW, Warszawa, 1968 s. 196–197.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]